W praktyce procesowej często pojawiają się pytania o dopuszczalność nagrywania rozmów oraz różnicę pomiędzy legalnym nagraniem a bezprawnym podsłuchem. Wskazuję, że sądy cywilne i karne niejednolicie podchodzą do kwestii dopuszczalności takich dowodów, a granica pomiędzy działaniem dozwolonym a bezprawnym bywa cienka i oceniana indywidualnie.

Nagrania a podsłuchy – dopuszczalność, różnice prawne, odpowiedzialność karna

Różnica pomiędzy nagraniem a podsłuchem

Nagranie rozmowy, w której uczestniczy osoba nagrywająca, co do zasady nie stanowi przestępstwa. Osoba ta nie uzyskuje bowiem informacji w sposób nieuprawniony, lecz rejestruje własną interakcję.

Z kolei podsłuch, w rozumieniu art. 267 § 3 Kodeksu karnego, to sytuacja, w której sprawca bez uprawnienia uzyskuje dostęp do informacji nieprzeznaczonych dla niego, np. poprzez zainstalowanie urządzenia podsłuchowego w pomieszczeniu, czy przechwycenie rozmów telefonicznych lub korespondencji, w których sam nie uczestniczy.

Odpowiedzialność karna – art. 267 § 3 k.k.

Zgodnie z art. 267 § 3 Kodeksu karnego:

„Kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do informacji dla niego nieprzeznaczonej, otwierając zamknięte pismo, podłączając się do sieci telekomunikacyjnej, przełamując zabezpieczenie lub w inny sposób, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”

Przepis ten nie znajduje zastosowania, jeżeli osoba nagrywająca uczestniczy w rozmowie, ponieważ nie można mówić o „uzyskaniu informacji nieprzeznaczonej” dla tej osoby.

Dopuszczalność nagrań w postępowaniu cywilnym i rodzinnym

Orzecznictwo sądowe w tej kwestii jest niejednolite. W wielu sprawach sądy dopuszczają nagrania jako dowód, nawet jeśli zostały wykonane bez wiedzy drugiej strony. Warunkiem ich uwzględnienia jest przede wszystkim brak rażącego naruszenia prawa oraz fakt, że osoba nagrywająca brała udział w rozmowie. Jeśli potrzebujesz pomocy w sprawie rodzinnej, zapraszam do umówienia się na konsultację – Kalendarz online.

Przykładowe orzeczenia:

• Wyrok Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 2016 r., II CSK 478/15 – Pierwotnie Sąd Okręgowy odmówił przeprowadzenia dowodu z nagrania, ponieważ uczestnik nie wiedział, że jest nagrywany. Sąd Najwyższy dopuścił jako dowód nagranie rozmowy, podkreślając, że dowód ten może zostać wykorzystany, gdy służy prawu powoda do sprawiedliwego procesu. Sąd Najwyższy rozważał czy naruszenie prawa do prywatności osoby nagranej może znaleźć uzasadnienie w potrzebie zapewnienia innej osobie prawa do sprawiedliwego procesu.

  Fragment wyroku: „Natomiast podnoszone w piśmiennictwie wątpliwości co do wartości dowodu z potajemnego nagrania rozmowy prowadzonej przez nagrywającego z rozmówcą z uwagi na możliwość sterowania przez nagrywającego przebiegiem tej rozmowy, nie usprawiedliwiają zdyskwalifikowania dowodu a priori. Dopiero przeprowadzony dowód może być oceniony pod kątem wartości dowodowej jego treści, w tym wpływu na formułowane wypowiedzi ewentualnych prowokacji bądź sugestii stosowanych w jej toku przez nagrywającego, a także tego, czy nagranie zawiera całość wypowiedzi uczestniczących w rozmowie osób, czy zachowuje ciągłość i umożliwia ocenę, że jest wierne i autentyczne, co zazwyczaj wymaga skorzystania z pomocy biegłych.”

Inny wyrok

• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lipca 1999 r., sygn. I ACa 380/99 – Sąd uznał, że nagranie dokonane potajemnie może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a więc nie może stanowić podstawy rozstrzygnięcia.

  Fragment wyroku:  „Nie wyłącza bezprawności działania okoliczność, że podsłuchiwanie i nagrywanie rozmów strony miało służyć obronie pozwanej w procesie rozwodowym.„

Należy zaznaczyć, że każdy przypadek oceniany jest indywidualnie i zależy od okoliczności – w tym celu, dla wykorzystania nagrania jako dowodu, istotne są motywy nagrywającego oraz sposób, w jaki nagranie zostało dokonane. Walka o dziecko w sądzie z matką narcyzką

Co jest dozwolone, a co zabronione? Nagrania a podsłuchy

Dozwolone:

• Rejestrowanie rozmów, w których osoba nagrywająca bierze udział.

• Nadal może to grozić, iż osoba nagrywana wniesie pozew o naruszenie dóbr osobistych, w tym prawa do prywatności.

Zabronione:

• Nagrywanie rozmów, w których osoba nagrywająca nie uczestniczy.

• Instalowanie urządzeń podsłuchowych w cudzych pomieszczeniach bez zgody osób, które z nich korzystają.

• Przechwytywanie cudzej korespondencji, rozmów telefonicznych, wiadomości e-mail itp.

Jakie są wymagania co do nagrań?

Autentyczność nagrania
➤ Nagranie powinno być oryginalne, nieedytowane, bez wycięć i przerw.
➤ Wskazane jest złożenie oryginalnego nośnika lub pliku źródłowego (np. z metadanymi).

Ciągłość nagrania
➤ Sąd sprawdza, czy nagranie obejmuje całą rozmowę, a nie tylko fragment wyrwany z kontekstu.

Brak manipulacji przebiegiem rozmowy
➤ Jeśli rozmowa została nagrana bez wiedzy drugiej strony, sąd będzie oceniał, czy nie była sterowana. Może sprawdzić czy nagrywający nie prowokował, nie sugerował oraz nie wymuszał konkretnych odpowiedzi.

Wierność i jakość nagrania
➤ Nagranie musi być zrozumiałe, z dobrze słyszalnymi wypowiedziami stron.
➤ W razie wątpliwości sąd może powołać biegłego fonoskopicznego do analizy autentyczności.

Kontekst rozmowy
➤ Warto, by nagranie zawierało pełny kontekst rozmowy, by możliwa była jej rzetelna ocena.
➤ Jeśli to możliwe, lepiej złożyć kilka nagrań, by potwierdzić pewien wzorzec zachowań.

Tożsamość osób
➤ Powinno być jasne, kto mówi na nagraniu – jeśli są wątpliwości, sąd może zażądać ekspertyzy.

Cel złożenia nagrania
➤ W uzasadnieniu warto wskazać, czego nagranie dowodzi – np. tonu wypowiedzi, gróźb, braku porozumienia, odmowy kontaktu, manipulacji itp.

Transkrypcja nagrań

Do każdego nagrania składnego jako dowód warto dołączyć transkrypcję. Czym jest transkrypcja? Jest to spisana treść rozmowy z podziałem na osoby wypowiadające się oraz oznaczeniem czasu (tzw. timestampy). Taki dokument znacznie ułatwia sądowi szybkie zapoznanie się z zawartością dowodu. Transkrypcja powinna być czytelna, dokładna i odwzorowywać przebieg rozmowy – zarówno wypowiedzi, jak i przerwy czy zakłócenia, czasem także emocje. Powinna być również poprawna językowo. Jeśli niektóre fragmenty są niezrozumiałe, należy to zaznaczyć w tekście (np. [niewyraźne], [przerwa]). Rzetelna transkrypcja zwiększa wiarygodność nagrania i ułatwia jego ocenę dowodową.

Można zrobić ją samemu, ale jeśli mamy wątpliwości jak powinna wyglądać, można zlecić ja profesjonaliście.